Elke organisatie kan te maken krijgen met een verlies. Verlies kan heel veel gebieden betreffen: verlies van je baan, je gezondheid, je relatie, maar ook het overlijden van een naaste of een collega. Allerlei soorten verlies waar medewerkers om kunnen rouwen.

Verlies van een partner, kind, ouder wordt blijvend verlies genoemd. Het verlies is definitief. Er is geen hoop meer op een terugkeer naar de oude situatie.

Er is ook andersoortig verlies. Het gaat bijvoorbeeld om chronische en zichtbare beperkingen van medewerkers zoals verlies van zintuigen (blindheid, doofheid) of ledenmaten (invaliditeit). De beperking kan ook onzichtbaar zijn en betrekking hebben op het lichamelijke (chronische moeheid, migraine, maag/darm aandoeningen, suikerziekte, restklachten na een kankeroperatie ea.), psychische (depressiviteit, vormen van autisme met als gevolg relationele angst, ernstige minderwaardigheidsgevoelens ea.) of sociale (echtscheiding, mantelzorgtaak). Dit soort verlies noemen we levend verlies. Dikwijls is er nog hoop op verbetering.

Om medewerkers en collega’s beter te kunnen ondersteunen en te begrijpen in een rouwproces, is het helpend om te weten hoe een rouwproces eruit kan zien.

Een rouwproces heeft een aantal taken; en deze taken zijn niet statisch; iedereen verwerkt verlies op zijn eigen wijze. Het is echter wel gebleken dat de meeste rouwenden onderstaande taken ervaren hebben, voor ze kunnen zeggen dat ze het verlies in hun levensverhaal kunnen meenemen.

• De eerste taak omvat het besef tot je door laten dringen dat het verlies realiteit is: het erkennen van verlies
• De tweede taak is het omgaan met gevoelens die het verlies oproept: het herkennen van je rouw
• De derde taak betreft het verkennen van de voor jou veranderde wereld en je veranderende zelf.
• De vierde taak is het opnieuw verbinden met jezelf, de wereld en de mensen om je heen. Je hebt betekenis gegeven aan het verlies en neemt datgene dat je verloren bent mee in je hart. Je bent weer in staat om zin te beleven en het veranderde leven weer op te pakken.

Rouw als antwoord op een betekenisvol verlies is complex. Vooral als het gaat om het verlies van een dierbare (partner, kind, ouder) of iets dierbaars (gezondheid, relatie, werk). Want de liefde die een medewerker had voor het verlorene, heeft geen adres meer. De medewerker staat met lege handen en zal opnieuw moeten zoeken naar betekenisvolle verbindingen met zichzelf (de weg naar binnen) en met de ander en het andere (de weg naar buiten).

Bij levend verlies draagt de medewerker het verlies dikwijls in stilte. Toch is hier ook sprake van rouw waar dezelfde rouwtaken doorlopen moeten worden. Zo gaat het bij levend verlies ook om het herkennen en erkennen van je beperking met alle daarbij behorende pijnlijke en helpende gevoelens, gedachten en acties. En gelijktijdig gaat het om de strijd voor herstel en om daarmee een normaal dagelijks functioneren weer mogelijk te maken met aanpassingen buiten jezelf (met hulpmiddelen) en in jezelf (met medische en psychosociale hulp).

Het valt niet te voorspellen hoelang een rouwproces duurt: het varieert van dagen tot soms jaren. De verwachting dat iemand na vier of zes maanden over het verlies heen is, is onterecht: het gemis kan zelfs juist naar gelang te tijd verstrijkt groter worden. Een verlies is pas opgenomen in het leven als iemand er af en toe aan denkt zonder dat het verdriet het leven beheerst.

Rouwen is een proces van het hoofd, hart en handen. Het hoofd is de plek van het piekeren en relativeren. Het hart staat voor de soms verwarrende en door elkaar lopende gevoelens zoals angst, agressie, schuld, verwarring, opluchting, droefheid en depressie. De handen staan voor de diverse lichamelijke reacties zoals: veranderde eetgewoontes (veel meer of minder eten en drinken dan normaal), vermoeidheid, concentratieproblemen, slapeloosheid en overactief gedrag. Hoe hoofd, hart en handen met elkaar samenwerken of elkaar uitsluiten is voor iedereen anders.

Het ruimte geven aan rouw, door het serieus nemen van rouwreacties van een medewerker, levert een wezenlijke bijdrage aan het rouwproces van de medewerker. De medewerker krijgt daarmee toestemming om te mogen rouwen. Dat is belangrijk omdat daarmee langdurig verzuim door depressiviteit of burn-out wordt voorkomen en het welzijn van de medewerker verbetert.