Als je door ziekte afscheid moet nemen van het leven is een afscheidsbrief een mooie manier om de laatste dingen te zeggen tegen je partner, kinderen, familie of vrienden. Een afscheidsbrief schrijven in de eindfase van het leven geeft emotionele ruimte en rust. De schrijver kijkt terug, maar biedt aan de lezers ook een vooruit. Vervolgens kunnen naasten veel steun hebben aan een afscheidsbrief. Wat weinig of niet gezegd werd, wordt nu in woorden teruggevonden. Moeilijke of pijnlijke situaties komen soms in een ander licht te staan. En ten derde kan het natuurlijk ook andersom. Naasten kunnen er ook veel baat bij hebben om een brief te schrijven aan hun afscheidnemende dierbare. Maar wat kun je schrijven en op welke manier?

Gek genoeg maakt het voor de ontvanger niet zoveel uit hoe diep of breed de inhoud van die brief is. Al is het slechts een klein tekstje over dankbaarheid of over de moeite van het leven, degene die de brief ontvangt zal er enorm blij mee zijn. Wel kan het helpen om een onderscheid te maken naar een afscheidsbrief in de vorm van een dankwoord, een bemoediging of een biografie. 

Hoe ziet een afscheidsbrief er uit?

Het kan een dankwoord zijn, zoals je dat ook tegenkomt in een boek. Bijvoorbeeld:

“Ik geloof niet dat mensen zomaar op mijn pad komen, ik geloof dat ze op mij worden afgestuurd om van ze te houden of om je aan hen te schuren. Ik ben de vele buitengewone mensen die op mij zijn afgestuurd dankbaar. Zonder hen zou mijn leven niet zijn wat het was. Allereerst wil ik mijn dierbare  . . bedanken. Zij/hij was het die mij vele momenten van geluk heeft gegeven. Bij haar/hem voelde ik mij veilig en kon ik mijzelf zijn. Ook dank aan . . . die mij soms pijnlijk de spiegel heeft voorgehouden. Ik ben daar dikwijls boos over geweest, maar terugkijkend heeft het mij ook gevormd. In liefde kan ik daar nu op terugkijken.”

Een paar voorbeeldzinnen om je op weg te helpen:

- Ik wil je bedanken voor…

- We hebben samen mooie momenten beleefd, zoals….

- Ook moeilijke dingen hebben we samen meegemaakt, zoals die keer….

- Nooit zal ik vergeten dat….

- Dankzij jou heb ik….

- Ik bewonder je vanwege….

- Ik ben er trots op dat we samen….

Het kan een bemoediging zijn, zoals je dat op bemoedigingskaarten tegenkomt. Bijvoorbeeld:

- ‘Ik hou van je, ik zou je voor eeuwig vast willen houden’

- ‘Je bent voor altijd mijn liefste’

- ‘Luister naar je hart, daar zul je richting vinden voor je leven’

- ‘Ik wens je toe dat… ‘

Bemoediging kan ook plaatsvinden in meer religieuze of spirituele termen zoals:

- ‘Het gras verdort, de bloem valt af, maar het woord van onze God houdt eeuwig stand’

- ‘God loopt voor je om je de weg te wijzen, God loopt naast je om je te ondersteunen als je het moeilijk hebt, God is altijd om je heen om je te beschermen’

- ‘We hebben zulke mooie momenten meegemaakt; ik vertrouw erop dat dit blijft, over de grens van het zichtbare heen’

- ‘Soms was het zo bijzonder tussen jou en mij; daarin voelde ik iets van de Liefde die blijft – tot in het Oneindige’

Het kan een autobiografie zijn, een verslag of een brief waarin je iets van jouw levensverhaal vertelt. Je kijkt terug op je jeugd, je school/studie periode, je werkzame leven, je intieme (huwelijks) relatie(s) en je kinderen, je familie en je vrienden, je periode van ouder worden (vitaliteit, kwetsbaarheid en zorgbehoeftigheid).

Vragen die je kunnen helpen zijn:

- Wat waren de mooiste perioden in mijn leven? 

- Waar ben ik het meest dankbaar voor?

- Wat waren de moeilijkste perioden in mijn leven?

- Welke belangrijke lessen heb ik geleerd?

- Welke 3 mensen hadden een grote invloed op mijn leven?

- Welke 3 woorden vatten mijn leven kernachtig samen?

- Wat wil ik nog zeggen of doen om mijn leven af te kunnen sluiten?

Verdiepende vragen hebben betrekking op de liefde (genegenheid, betrokkenheid, loyaliteit). 

Vragen die je kunnen helpen zijn:

- Welke liefdevolle momenten in mijn leven hebben mij het meeste geraakt?

- Van wie (subject) of van wat (object) heb ik liefde ontvangen?

- Wat was het meest liefdevolle wat ik hebt ontvangen?

- Wat heb ik aan liefde van een ander (ouders, partner ea.) gemist? 

- Wat kan een ander daar nog aan doen?

- Aan wie (subject) of aan wat (object) heb ik liefde gegeven? 

- Wat was het meest liefdevolle wat ik hebt gegeven?

- Waar heb ik in het geven van liefde spijt van?

- Wat zou ik daar nog aan willen doen?

Een afscheidsbrief in de vorm van een biografie is omkijken naar gebeurtenissen, voorvallen, tegenslagen, mijlpalen en dergelijke. Je krijgt zo een beter inzicht in je eigen leven. Hoe is het in jouw leven gegaan? Wat was fijn? Waar liep het fout? Welke keuzes heb je gemaakt? Welke kansen heb je wel en niet benut? Wat waren je leermomenten?

Tot slot

• Wie moeite heeft met zinnen, kan het ook proberen met losse woorden of met beelden, via foto’s, tekeningen (hoe eenvoudig ook) of afbeeldingen (uit tijdschriften, van internet enzovoort).

• Deze brieven – dankend, bemoedigend of terugkijkend – zijn niet alleen kostbaar voor de ander, maar ook voor jouzelf. Wanneer je dit echt van binnenuit kunt schrijven, brengt dit niet alleen een ordening in je hoofd, maar voedt het ook je diepste innerlijk, de ziel. Bij alle verdriet en pijn raakt het de liefde en kan het de dankbaarheid wekken.

• Tijd nemen voor reflectie helpt om je leven af te sluiten en de weg vrij te maken voor het aanvaarden van wat er nu is. Het maken van een afscheidsbrief is echt een aanrader.

Klaas-Jan Rodenburg