Hoe ontstaat zorgstress?

Mantelzorgers zijn mensen die zorg verlenen aan gezins- of familieleden of vrienden. Juist vanwege hun persoonlijke band met de zorgbehoevende zijn mantelzorgers snel bereid om veel voor hun partner, ouder, kind of vriend te doen. Ook wanneer de situatie van de zorgbehoevende verslechtert en uitbreiding van zorg nodig is, zal een mantelzorger die extra huishoudelijke, praktische of zelfs verpleegkundige zorg proberen te geven. Dit verzwaart de zorgtaak. De oorzaak van zorgstress is echter niet alleen gelegen in de verlening van fysieke zorg. Een minstens even belangrijke oorzaak van zorgstress is de emotionele druk die bij de mantelzorger ontstaat door onzekerheid over het ziekteproces bij de zorgbehoevende, het gebrek aan perspectief, de weerstand bij de zorgbehoevende om zich aan te passen aan een leven met lichamelijke of geestelijke beperkingen of de moeite van de mantelzorger om zich te schikken in de zorgrol. Deze emotionele druk zet de communicatie tussen de mantelzorger en de zorgbehoevende onder spanning en maakt het moeilijker om open te blijven communiceren. Ook dit kan steeds meer ruimte innemen en de mantelzorger overbelasten. 

Overbelasting van een mantelzorger treedt heel geleidelijk aan op. Die overbelasting kan zich uiten in een verdrietige of depressieve stemming, in onzekerheid over wat er nog komen gaat, in piekeren over hoe het verder moet of in psychosomatische klachten zoals vermoeidheid, slapeloosheid of gebrek aan eetlust. Er ontstaat een situatie van fysieke en emotionele uitputting. Die kans is extra groot wanneer de zorgbehoevende zich niet kan schikken in een gewijzigd levenspatroon.    

Wat gebeurt er in ons neurologisch systeem?

Het lichaam maakt, door overbelasting, stress of angst, adrenaline aan. Adrenaline zorgt ervoor dat we alerter zijn, meer kracht hebben en situaties van overbelasting beter aankunnen. 

Adrenaline laat het hart sneller kloppen. Er stroomt meer bloed voorzien van glucose naar de spieren. Het lichaam wordt door overbelasting, stress of angst voorbereid om te vechten of te vluchten. Mensen die continue veel adrenaline aanmaken hebben een verhoogde bloeddruk en bloedsuikerspiegel. Op de lange duur kan dit gevaarlijk worden. Want als reactie op een verhoogd adrenalinegehalte maakt het lichaam cortisol (stressresponse hormoon) aan om daarmee de energie die door adrenaline aan ons lichaam onttrokken wordt, te compenseren. Cortisol speelt een belangrijke rol bij de spijsvertering, het inslapen en het immuunsysteem. Om die reden zijn mensen met een continue hoog adrenaline niveau gevoelig voor verschillende fysieke en psychische stresssymptomen. 

Wat wordt er bedoeld met vicieuze cirkel?

Ons brein maakt op basis van vorige ervaringen nieuwe verbindingen aan. Hierdoor kunnen we bepaalde situaties ervaren als stressvol en angstig terwijl we ons daar vroeger niet druk over zouden maken. Op die manier bouwen stress en angst zich op en uiten ze zich in nieuwe gedrags- en gewoontepatronen. Wat er feitelijk gebeurt, is dat er verbindingen in het hoofd ontstaan die nieuwe situaties koppelen aan oude of bestaande stressvolle of angstige situaties. De mogelijkheden om problemen op te lossen of de wijze waarop we situaties kunnen accepteren, kunnen we in een voorgeprogrammeerde situatie moeilijk toelaten. We reageren dan voornamelijk op wat we fysiek of psychisch beleven. Op die manier ontstaat er een vicieuze cirkel van stress en angst. 

Stress- en angstreacties zijn weinig genuanceerd en treden te pas en te onpas op. Dus ook in situaties waarin de reactie feitelijk overdreven (en soms zelfs ongepast) is ten opzichte van de omstandigheden waarin we ons bevinden. 

Wanneer stressvolle levenssituaties zich herhaaldelijk voordoen, wordt het lichaam gevoeliger voor stress. Het tast belangrijke functies aan. Dit komt omdat ons lichaam is ontworpen om na een stressvol moment zich weer te ontspannen. Een voortdurende overbelasting of stress verstoort cognitieve functies. Het beschadigt het geheugen, coördinatie, motoriek en heeft zelfs invloed op het zichtvermogen. Wanneer we lange tijd onder stress staan, heeft dit nadelige gevolgen voor ons immuunsysteem; je wordt sneller ziek, je krijgt slaapproblemen of je kunt er makkelijk mentale klachten door krijgen, zoals angstklachten en depressiviteit. Zodra het patroon wordt doorbroken, kan het proces weer omgedraaid worden.

Hoe verminder je zorglast?

Zorgstress komt tot uiting bij de mantelzorger, bij de zorgbehoevende en in de relatie tussen hen. Daarom is het van belang om bij het aanpakken van zorgstress niet alleen de mantelzorger, maar ook de zorgbehoevende te betrekken. Inzicht in de zorglast en draagvermogen, twee belangrijke aspecten van zorgstress, kan daarbij helpen.   

end faq